Буурал тивийн хөлбөмбөгийн аварга шалгаруулах тэмцээн хаяанд иржээ. Иймээс тус тэмцээний тухай түүх болон сонирхолтой баримтыг танилцуулъя.

1927 онд тухайн үеийн Францын хөлбөмбөгийн холбооны ерөнхий нарийн бичгийн дарга асан Анри Делаунай анх тивийн аварга шалгаруулах тэмцээн зохион байгуулах санааг гаргаж байжээ. Тухайн үед ажил хэрэг болж чадаагүй ч Делаунайг нас барснаас гурван жилийн дараа буюу 1958 онд түүний санаа ажил хэрэг болсон юм. Түүний дурсгалыг хүндэтгэн цомыг нэрлэж, 1960 онд Францад анхны буурал тивийн аварга “Европын үндэстнүүдийн цом” нэртэйгээр зохион байгуулагдсан юм. Анхны тэмцээний урьдчилсан шатанд 17 баг оролцож шигшээ шатанд дөрвөн баг өрсөлдсөний эцэст ЗХУ-ын залуучууд аваргаар тодорчээ. Энэ цагаас хойш дөрвөн жил тутамд зохион байгуулагдаж буй.  

Баримтууд

• Европийн аварга нь үзэгчээрээ ДАШТ-ий дараа орох хөлбөмбөгийн тэмцээн бөгөөд 2012 оны финалын тоглолтыг 300 сая, 2016 онд 284 сая хүн дунджаар үзсэн байдаг.
• Испани болон германчууд түүхэндээ гурван удаа түрүүлсэн амжилтаар тэргүүлдэг бол тэдний араас Франц улс хоёр түрүүтэй жагсдаг. 
• Испани нь 2008, 2012 онуудад дараалан түрүүлж байсан цор ганц баг.
• 1996 оноос эхлэн өнөөдрийн “Евро” нэрээр зохион байгуулагдаж буй.
• Тэмцээний бүх цаг үеийн мэргэн бууч бол Криштиану Роналду болон Мишель Платини. Тэд хоёул есөн гоолтой. Мөн Роналду хамгийн олон буюу 21 тоглолтод оролцсон.
• 2016 он хүртэл тэмцээний ялагчид холбооны цомын тэмцээнд оролцох эрх өгдөг байв.
• 2008 онд цомыг шинэчилсэн. Одоогийн цом нь мөнгөөр хийгдсэн бөгөөд найман кг жинтэй, 60 см өндөр.
• Тус тэмцээнд нийт 10 улс түрүүлж байсан юм.

Тэмцээний түүхэн үзүүлэлт

Тэмцээний он, зохиогдсон газар	Алт	Мөнгө	Хүрэл
1960 он Франц улс	ЗХУ	Югослав	Чекословак
1964 он Испани улс	Испани	ЗХУ	Унгар
1968 он Итали улс	Итали	Югослав	Англи
1972 он Бельги улс	Баруун Герман	ЗХУ	Бельги
1976 он Югослав улс	Чекословак	Баруун Герман	Нидерланд
1980 он Итали улс	Баруун Герман	Бельги	Чекословак
1984 он Франц улс	Франц	Испани	Дани, Португал
1988 он Баруун Герман улс	Нидерланд	ЗХУ	Итали, Баруун Герман
1992 он Швед улс	Дани	Герман	Нидерланд, Швед
1996 он Англи улс	Герман	Чех	Англи, Франц
2000 он Бельги, Нидерланд улс	Франц	Итали	Нидерланд, Португал
2004 он Португал улс	Грек	Португал	Чех, Нидерланд
2008 он Австри, Швейцарь улс	Испани	Герман	Орос, Түрк
2012 он Украйн, Польш улс	Испани	Итали	Герман, Португал
2016 он Франц улс	Португал	Франц	Герман, Уэльс

Цар тахлын улмаас нэг жил хойшлогдоод байсан XVI удаагийн буурал тивийн аварга шалгаруулах тэмцээн ирэх зургадугаар сарын 11-нд Италийн Ром хотын “Стадио Олимпико” цэнгэлдэхэд  хөшгөө нээнэ. Тус тэмцээнийг Ирланд, Шотланд, Уэльс улс хамтран, Гүрж, Азербайжан мөн Турк улс зохион байгуулах саналаа хүргүүлсэн ч 2012 оны арванхоёрдугаар сард ЕХХ-оос 2020 оны тэмцээнийг Европын янз бүрийн улс орнуудын хэд хэдэн хотод зохион байгуулж, хагас шигшээ ба шигшээ тоглолтыг Лондонд явуулна гэж мэдэгдсэн. Иймээс энэ удаагийн тэмцээнд анх удаа Европын 12 улс хамтран зохион байгуулах юм. (ЕАШТ-2020 арван хоёр өөр улсад болно)

Өнгөрсөн жилийн Аваргуудын лигийн аварга “Реал Мадрид”, Европа лигт өнгөлсөн “Атлетико Мадрид” клуб энэ жилийн Европын супер цомын төлөө өрсөлдлөө. Эстонийн нийслэл Таллин хотын А.Ле Кок цэнгэлдэхэд цугларсан 13 мянган хүний өмнө Испанийн хоёр хэн нь Европын шилдгийн шилдэг баг болохоо үзэв.

Энэ тоглолт олон талаар үзэгчдийн сонирхлыг татаж байлаа. “Реал” том өөрчлөлт хийсэн. Криштиану Роналду Итали руу явж, Зинедин Зидан “Эзэн хаан”-ы багийг орхисон. Франц менежерийн оронд энэ багийг Испанийн шигшээ багийн дасгалжуулагч асан Юлен Лопетеги удирдахаар болсон юм. Түүнчлэн хаалгач Тибо Куртуа шинэ багтайгаа хэр тоглохыг харахыг хүссэн хүн олон байсан ч Ю.Лопетеги Кэйлор Наваст найдвар тавьсан юм.

Тоглолт эхлээд л ердөө 50 дахь секундэд Диего Кошта гоолын салхийг хагалав. Бразил гаралтай испани довтлогч тус тэмцээний 43 жилийн түүхэнд хамгийн хурдан гоолыг оруулсан юм.

Гэхдээ тоглолтын 27 дахь минутад франц довтлогч Карим Бензема тооны харьцааг тэнцүүлж, хоёрдугаар хагасын 63 дахь минутад “Реал”-ийн ахлагч Серхио Рамос торгуулийн цохилтоо амжилттай гүйцэтгэснээр баг нь тэргүүлж эхэлсэн.

Гэвч 79 дэх минутад эхний гоолын эзэн Д.Кошта тоог тэнцүүлж, улмаар хоёр баг нэмэлт цаг сунгалаа. Үндсэн цагт хоёр баг эн тэнцүү өрсөлдсөн ч нэмэлт цагт “Атлетико Мадрид” илт давуу тоглолт үзүүлэв. “Реал”-ийн хамгаалагчдын гаргасан ноцтой алдааг ашиглан, Сауль Нигес багаа тэргүүнд гаргасан бол зургаан минутын дараа Коке тооны харьцааг холдуулснаар энэ тулаанд хэн хожих нь тодорхой болсон юм.

Ийнхүү “Атлетико Мадрид” Супер цомд гурван удаа өрсөлдөхдөө бүгдэд нь ялсан үзүүлэлттэй боллоо. Тэдний урд таван удаа түрүүлсэн “АС Милан”, “Барселона”, дөрвөн удаа түрүүлсэн “Реал Мадрид” бичигдэж буй.  Тус багийн ахлах дасгалжуулагч Диего Симон 2012 онд энэ цомыг авч байсан юм. “Реал”-ын хувьд зургаан удаа финалдсан ч тав дахиа түрүүлж чадсангүй. Түүнчлэн сүүлийн дөрөвт нь өрсөлдөгчөө хожсон амжилт нь тасрав.

Диего Симоны дөрвөн тоглолтын торгууль дуусаагүй байгаа тул үзэгчдийн суудлаас тоглолтыг сонирхсон юм.

• Диего Коштагийн 50 дахь секундэд орсон гоол тус тэмцээний түүхэнд хамгийн хурдан гоол болжээ.
• Карим Бензема “Реал Мадрид”-ын төлөө 193 гоол оруулсан. Тэрбээр энэ тэмцээнд гоолдсоноор зургаан өөр тэмцээнд гоол оруулсан тоглогч болов.
• Диего Симон “Атлетико Мадрид”-ын хамт долоо дахь цомоо авлаа. Энэ нь клубийн түүхэнд хамгийн олон цомтой менежерээр тэмдэглэгдэв.
• “Атлетико Мадрид” заналт “Реал”-тай таарсан шигшээ тоглолтод хэзээ ч дөрвөн гоол оруулж үзээгүй.
• Д.Симоны хувьд “Реал”-ийг гурван өөр тэмцээнд ялж чадсан цор ганц дасгалжуулагч.
• Юлен Лопетегигийн хувьд 1948 онд Майкл Кеепингээс хойш анх удаа нээлтийн тоглолтод дөрвөн гоол алджээ.